Tác giả: Bùi Quang Anh  
Đề tài: “Giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute hệ Trung Cấp tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam” 
Chuyên ngành: Âm nhạc học 
Mã số: 80 21 02 02
Cán bộ hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Ngô Phương Đông  
Ngày đăng: 20/10/2024

Toàn văn Luận văn

Tóm tắt Luận văn

MỞ ĐẦU

1.  Lý do chọn đề tài

Gam và các bài tập kỹ thuật đóng vai trò vô cùng quan trọng và không thể thay thế trong việc rèn luyện các kỹ thuật cơ bản của Flute như kỹ thuật môi, kỹ thuật hơi, kỹ thuật phát âm, kỹ thuật lưỡi, kỹ thuật ngón, tư thế tập luyện (đứng, ngồi), kỹ thuật thả lỏng toàn thân (đầu, cổ, cánh tay, bàn tay),… Tại tất cả các cơ sở đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp trong nước và quốc tế, vấn đề kỹ thuật trong giảng dạy Flute luôn được đề cao và mang tính tiên quyết trong các chương trình, giáo trình giảng dạy. Đặc biệt ở bậc học Trung cấp (TC), việc rèn luyện kỹ thuật cho người học là mục tiêu hàng đầu, tạo nền tảng cho sự phát triển ở các bậc học cao hơn. Trong chương trình giảng dạy (CTGD) tại trường Âm nhạc Việt Nam từ hệ TC đầu tiên thì Gam và các bài tập kỹ thuật luôn luôn nằm trong Chương trình đào tạo (CTĐT) và chiếm tỷ lệ lớn trong tổng số thời lượng giảng dạy của hầu hết các chuyên ngành biểu diễn nhạc cụ phương tây nói chung và Flute nói riêng.

Bộ môn Flute đã được đưa vào giảng dạy tại Trường Âm nhạc Việt Nam ngay từ khi được thành lập năm 1956 nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam (HVANQGVN).  Trong những năm gần đây, các nghệ sĩ, GV Flute tại HVANQGVN đã  biên soạn nhiều CTĐT cũng như giáo án của các bậc học phục vụ cho công tác giảng dạy của nhà trường. Ngoài ra, các GV được đào tạo tại HVANQGVN và được cử đi học tập, tu nghiệp tại nước ngoài như GV Lê Bích, Ths. Nguyễn Trung Thành, GV Nguyễn Quốc Đạt, TS. Lê Thư Hương, Ths. NSƯT Nguyễn Trọng Bằng, Ths. Nguyễn Ly Hương, NSƯT Nguyễn Hoàng Anh đã sưu tầm, học tập được nhiều chương trình, giáo trình đào tạo và phương pháp giảng dạy (PPGD) Flute của các nước có nền nghệ thuật âm nhạc phát triển như Nga (Liên Xô cũ), Trung Quốc, Pháp, Thụy Điển, Đan Mạch, Anh, Mỹ, đồng thời áp dụng sáng tạo tại HVANQGVN chất lượng giảng dạy Flute ngày càng được nâng cao. 

Ngày nay trong thế kỷ XXI, việc giảng dạy Flute cần những kiến thức, đồng thời kế thừa và phát triển phương pháp dạy học Flute mới đã và đang phát triển trong những năm qua. Cho đến nay trong giảng dạy Flute bậc TC tại HVANQGVN, vẫn còn ít những công trình nghiên cứu khoa học (NCKH) về PPGD Flute dù ở dạng luận văn, luận án hay những đề tài NCKH có nội dung liên quan cũng như sách, giáo trình đề cập tới phương pháp đào tạo, giảng dạy Flute.

Là một học viên, được đào tạo cơ bản, được tham gia biểu diễn trong dàn nhạc giao hưởng và các hình thức biểu diễn khác, với sự say mê nghề nghiệp, yêu thích bộ môn Flute, tuy còn nhiều hạn chế về trình độ chuyên môn cũng như trình độ lý luận, nhưng với mong muốn chuyên ngành Flute tại HVANQGVN ngày càng phát triển, tôi xin đóng góp một số đề xuất để hoàn thiện các kỹ thuật từ cơ bản cho đến nâng cao của Flute thông qua việc luyện tập Gam và các bài tập kỹ thuật một cách đa dạng hơn vào trong hoạt động giảng dạy của GV cũng như trong tập luyện của học sinh (HS) hệ TC tại HVANQGVN. Qua đó, giúp cho HS nắm bắt dễ dàng về những kỹ thuật này trong suốt quá trình 7 năm học TC.

Đây chính là lý do để tôi nghiên cứu và lựa chọn Đề tài “Giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute hệ Trung Cấp tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam” làm nội dung nghiên cứu của Luận văn.

2. Lịch sử đề tài 

Flute là một nhạc cụ quan trọng trong âm nhạc cổ điển, với lịch sử hình thành và phát triển từ rất lâu đời. Với bề dày lịch sử lâu đời, Flute đã đạt được nhiều thành tựu lớn trong biểu diễn, sáng tác và giảng dạy, khẳng định vị trí, tầm ảnh hưởng và vai trò quan trọng của mình trong nghệ thuật thế giới.

Trong những năm gần đây, nghiên cứu về sáo Flute tại Việt Nam đã chứng kiến sự ra đời của một số công trình nghiên cứu chuyên sâu. Cụ thể, về chuyên ngành Kèn Gỗ, đã có một số luận án, luận văn xoay quanh lịch sử phát triển, kỹ thuật biểu diễn và giảng dạy sáo Flute được bảo vệ thành công xin được liệt kê dưới đây:

- Ths. Phùng Thái Hà: “Đào tạo nhạc công Flute cho dàn nhạc giao hưởng” (Nhạc viện Thành phố Hồ Chí Minh, viết năm 2008). 

- NCS. Nguyễn Phúc Linh: “Một số vấn đề về phương pháp biểu hiện của kèn gỗ giao hưởng tại Việt Nam” (Viện Văn hóa - Nghệ thuật, viết năm 1997).

Các công trình nghiên cứu, luận văn, bài viết chuyên ngành nói trên đã nghiên cứu sâu sắc về các nhạc cụ kèn gỗ nói chung và Flute nói riêng nhưng chưa đề cập đến PPGD , PPHT Gam và các bài tập kỹ thuật dành riêng cho Flute.

Vì vậy, để đảm bảo tính khoa học và sự toàn diện của luận văn, việc tham khảo các tài liệu nghiên cứu quốc tế về PPGD Flute từ các tác giả uy tín trên thế giới là vô cùng cần thiết. Những tài liệu này cung cấp nền tảng lý thuyết vững chắc trong việc phát triển kỹ thuật và giáo trình cho Flute, giúp đề tài có thêm cơ sở so sánh và đối chiếu với bối cảnh giảng dạy tại Việt Nam:

- Nancy Toff: “The Flute Book: A complete guide for students and performer” (Sách về sáo: Hướng dẫn đầy đủ cho học sinh và người biểu diễn) (NXB Đại học Oxford, tái bản năm 2012). 

- Th.S. Lisa Bost-Sandberg: “The pedagogy of Robert Dick” (Phương pháp giảng dạy của Robert Dick) (Đại học Bắc Texas, viết năm 2014). 

Quá trình viết luận văn đã giúp tôi mở rộng kiến thức về các phương pháp đào tạo Flute trên toàn cầu, đồng thời cho phép tôi tiếp cận và học hỏi từ các công trình nghiên cứu của các nghệ sĩ và GV từ các thế hệ trước. Tuy nhiên, một khoảng trống vẫn tồn tại trong nghiên cứu về việc giảng dạy các khía cạnh cụ thể hơn của nhạc cụ này ở cấp độ TC HVANQGVN do một số lý do khách quan như trình độ học sinh không đồng đều, PPHT và sự khoa học trong cách tập luyện của HS. Đây là một nội dung rất quan trọng trong quá trình đào tạo, giúp HS phát triển kỹ thuật căn bản và nền tảng âm nhạc vững chắc. 

Do đó, tôi có thể khẳng định rằng đề tài nghiên cứu “Giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute hệ TC tại HVANQGVN” là một đóng góp mới mẻ và cần thiết. Việc đi sâu vào lĩnh vực này sẽ mang lại những giá trị thiết thực, không chỉ góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy mà còn bổ sung thêm tư liệu hữu ích cho chuyên ngành Flute tại HVANQGVN. Trong giai đoạn hiện nay, việc có một luận văn về giảng dạy Flute bậc TC là yêu cầu thực tế và cấp thiết. Đây là lý do để tôi nghiên cứu và lựa chọn Đề tài “Giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute hệ TC tại HVANQGVN” làm nội dung nghiên cứu của Luận văn. Với nội dung như vậy, đề tài không trùng lặp với các công trình đã đã được công bố ở trong nước. 

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Các vấn đề liên quan đến giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute hệ TC tại HVANQGVN: Chương trình, giáo trình, hiện trạng, PPGD, PPHT.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Các vấn đề về kỹ thuật trong giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho HS hệ TC tại HVANQGVN hiện nay và một số tài liệu, mô hình giảng dạy trên thế giới để so sánh, đánh giá.  

4. Mục tiêu nghiên cứu

Thông qua trình bày, đánh giá thực trạng giảng dạy Flute, nghiên cứu tâm sinh lý của HS hệ TC, luận văn tìm ra những vấn đề đang tồn tại trong chương trình, giáo trình, PPGD, phương pháp học tập (PPHT) nhằm đưa ra giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute hệ TC tại HVANQGVN.

5. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phân tích, đánh giá, thu thập tài liệu giảng dạy, nghiên cứu thực tiễn, phương pháp thực nghiệm, tổng kết kinh nghiệm và đối chiếu chất lượng HS từ đó tìm ra những PPGD có hiệu quả nhất để áp dụng cho chuyên ngành Flute tại HVANQGVN

Phương pháp thực nghiệm: Tổ chức giảng dạy thực nghiệm, dự giờ lên lớp và thảo luận với các GV chuyên ngành Flute tại HVANQGVN để đưa ra những đánh giá kết quả nghiên cứu.

Phương pháp phi thực nghiệm: Tập hợp ý kiến, của GV, HS Flute bậc TC về thực trạng giảng dạy tại bộ môn.

6. Những đóng góp của luận văn:

Luận văn sau khi hoàn thành và được công nhận sẽ là công trình nghiên cứu chuyên sâu về giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật trình độ TC bộ môn Flute, có ý nghĩa thiết thực cho lý luận sư phạm và thực tiễn trong giảng dạy và nghệ thuật biểu diễn Flute.

Ngoài ra luận văn còn đóng góp một số giải pháp khoa học để nâng cao hiệu quả giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật trình độ TC bộ môn Flute tại HVANQGVN đồng thời luận văn cũng tổng hợp, hệ thống các phương pháp trong các giáo trình đào tạo, giảng dạy, cập nhật kiến thức Flute chuyên nghiệp trên thế giới phục vụ giảng dạy bộ môn Flute bậc TC tại HVANQGVN

7. Bố cục của Luận văn:

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục (PL), luận văn gồm có 2 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và Thực trạng giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute bậc TC tại HVANQGVN

Chương 2: Một số giải pháp cho việc nâng cao chất lượng giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute bậc TC tại HVANQGVN

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG GIẢNG DẠY GAM VÀ CÁC BÀI TẬP KỸ THUẬT CHO FLUTE HỆ TRUNG CẤP TẠI HVANQGVN

1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1. Vai trò của Gam và các bài tập kỹ thuật trong việc xây dựng và hoàn thiện nền tảng kỹ thuật cơ bản của Flute. 

Mỗi kỹ thuật cơ bản đều cần quá trình rèn luyện và cố gắng nỗ lực không ngừng để từng bước hoàn thiện. Để đạt được kết quả tốt nhất, việc luyện tập Gam và các bài tập kỹ thuật là yếu tố tiên quyết trong những năm đầu của quá trình học tập.

Một trong những bài học cơ bản nhất cho người mới bắt đầu học bất kỳ nhạc cụ nào là Gam, điều này cũng áp dụng với người học Flute. Việc luyện tập Gam giúp người học định hình âm chuẩn, cải thiện âm thanh, rèn luyện các tiết tấu đơn giản và kỹ năng nhảy quãng, hình thành thói quen duy trì sự ổn định, đều đặn của nhịp điệu, thông qua việc luyện tập nhấn trọng âm và luyện tập với các bài tập về cách phát âm như Legato, staccato, non legato. Tất cả các hình thức hỗ trợ kỹ thuật thông qua việc thực hành Gam đều mang lại giá trị thiết thực, giúp HS rèn luyện các thao tác và kỹ thuật cơ bản một cách chính xác, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của các kỹ thuật phức tạp hơn trong tương lai.

Etude kỹ thuật là những bài tập chuyên sâu nhằm phát triển các kỹ năng cơ bản và nâng cao cho người chơi nhạc cụ. Mục tiêu chính của các bài tập kỹ thuật này là rèn luyện hệ thống cơ học của ngón tay, tăng cường độ bền của hơi và môi, đồng thời tạo thành phản ứng tự động thông qua việc lặp đi lặp lại một cách nhuần nhuyễn. Ngoài ra, Etude kỹ thuật không chỉ góp phần nâng cao khả năng ghi nhớ mà còn củng cố tâm lý vững vàng cho người học. Việc luyện tập Etude kỹ thuật một cách đều đặn và có hệ thống giúp người học xây dựng nền tảng kỹ thuật vững chắc, tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện trong việc diễn tấu các tác phẩm âm nhạc phức tạp. Những Etude này không chỉ giúp nâng cao khả năng kỹ thuật mà còn phát triển sự tự tin và bản lĩnh sân khấu, điều cần thiết cho sự thành công trong biểu diễn âm nhạc chuyên nghiệp.

1.1.2. Tầm quan trọng của Gam và các bài tập kỹ thuật trong đào tạo Flute hệ trung cấp.

Các bài tập Gam và các bài tập kỹ thuật được coi là những yếu tố cơ bản nhất trong việc phát triển kỹ thuật cho người học flute, đóng vai trò quan trọng trong CTĐT Flute cả ở trong nước và trên thế giới. Qua việc nghiên cứu các CTĐT và kiểm tra của nhiều cơ sở đào tạo flute chuyên nghiệp, cả trong nước và quốc tế, có thể thấy rằng 100% các trường đều áp dụng Gam và các bài tập kỹ thuật vào giảng dạy. Hai dạng bài tập này không chỉ mang tính bắt buộc mà còn chiếm một tỷ lệ lớn trong chương trình, giữ vai trò cốt lõi trong việc phát triển kỹ thuật cho người học.

Trường ĐH Âm nhạc Gnessin (Gnessin Russian Academy of Music) là một trong những học viện âm nhạc danh tiếng nhất của Nga và trên thế giới, nổi bật với CTĐT chuyên ngành Flute cổ điển từ giai đoạn sơ cấp đến sau ĐH. Được thành lập vào năm 1866, ngôi trường này không chỉ có bề dày lịch sử mà còn là cái nôi nuôi dưỡng nhiều nghệ sĩ và nhà sư phạm âm nhạc danh tiếng. Những tên tuổi như Diana Krivenko, và Zoya Vyazovskaya đều đã từng học tập và giảng dạy tại đây, góp phần xây dựng uy tín cho ngôi trường.

Trong CTĐT Flute hệ TC chuyên nghiệp của Trường ĐH Âm nhạc Gnessin, Gam và các bài tập kỹ thuật giữ một vai trò vô cùng quan trọng và là nội dung bắt buộc trong giáo trình. Các bài tập này không chỉ giúp sinh viên nắm vững kỹ thuật chơi flute mà còn phát triển kỹ năng biểu diễn và hiểu biết sâu sắc về âm nhạc. Việc chú trọng đến Gam và các bài tập kỹ thuật trong CTGD giúp sinh viên xây dựng nền tảng vững chắc, từ đó phát triển toàn diện cả về kỹ thuật lẫn nghệ thuật biểu diễn.

HVANQGVN là cơ sở đào tạo đi đầu cả nước về đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp, nơi mà những nghệ sĩ, nhà sư phạm, giáo dục âm nhạc hàng đầu Việt Nam giảng dạy và nghiên cứu. Trong CTĐT Flute chuyên nghiệp thì Gam và các bài tập kỹ thuật cũng là nội dung bắt buộc và chiếm một vị trí quan trọng không thể thiếu từ giai đoạn đầu TC đến sau ĐH. 

Qua tìm hiểu, nghiên cứu CTĐT của 2 cơ sở đào tạo Flute chuyên nghiệp hàng đầu quốc tế và trong nước ta thấy được tầm quan trọng và vai trò của Gam và các bài tập kỹ thuật trong đào tạo Flute chuyên nghiệp. 

1.2. Thực trạng giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute bậc trung cấp tại HVANQGVN

1.2.1. Đội ngũ giảng viên

Nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo, chất lượng đội ngũ GV được coi là yếu tố quyết định tạo nên thương hiệu, khả năng cạnh tranh cho cơ sở đào tạo. Một yếu tố quan trọng trong việc đánh giá và kiểm định chất lượng của cơ sở đào tạo là chất lượng của đội ngũ GV. 

Có thể khẳng định trong 20 năm gần đây chuyên ngành Flute tại HVANQGVN đã xây dựng một đội ngũ GV chất lượng, tâm huyết, dày dặn kinh nghiệm với trình độ chuyên môn cao, tốt về phẩm chất, đạo đức. Trong quá trình giảng dạy, bên cạnh việc phát huy những điểm mạnh về chuyên môn, giáo viên chuyên ngành Flute tại HVANQGVN luôn sáng tạo trong việc truyền tải các phương pháp mới đến HS, đồng thời tiếp nhận và áp dụng những phương pháp, giáo trình giảng dạy tiên tiến từ quốc tế. PPGD đã được cập nhật và điều chỉnh liên tục, tuy nhiên cần thêm sự tinh chỉnh để phù hợp hơn với từng trình độ và nhu cầu cụ thể của HS. Nhờ đó, HS sẽ dần nâng cao kỹ năng và đạt được sự thành công trong biểu diễn và hoàn thiện chương trình học một cách tối ưu.

1.2.2. Thực trạng học sinh chuyên ngành Flute 

Flute là chuyên ngành hiếm hoi trong các chuyên ngành kèn có số lượng HS đông thể hiện sức hút của chuyên ngành. HS, sinh viên Khoa Kèn - Gõ thường xuyên được các thế hệ GV quan tâm, tạo điều kiện tham gia vào các chương trình biểu diễn ở trong nước và nước ngoài, đã giành được các giải thưởng trong các cuộc thi về độc tấu, hoà tấu thính phòng tại Việt Nam cũng như quốc tế.

1.2.3. Chương trình, giáo trình giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật 

Bậc học TC cho Flute tại HVANQGVN hiện nay đang đào tạo theo hình thức TC 4 năm, TC 7 năm và hệ Tài năng âm nhạc. Trong những năm học này HS sẽ được cung cấp những kiến thức căn bản, những hệ thống bài tập luyện về Gam, các bài tập kỹ thuật, các tiểu phẩm và các tác phẩm lớn để làm chủ được nhạc cụ của mình và dần hoàn thiện các yếu tố âm nhạc và một nền tảng vững chắc để có thể tiếp tục học lên hệ ĐH. 

Các yêu cầu về Gam: Nội dung, yêu cầu trong dạy và học Gam trong CTĐT cho chuyên ngành Flute hệ TC cần cụ thể, chi tiết hơn, các hình thức luyện tập Gam cần đa dạng hơn. Tốc độ tập Gam là một yêu cầu hết sức quan trọng, chưa có chỉ dẫn tốc độ cụ thể dẫn tới HS không xác định rõ tiêu chuẩn tốc độ khi luyện tập, việc luyện Gam quá nhanh hay quá chậm, việc luyện tập không đạt tốc độ yêu cầu cũng sẽ gây ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật và chất lượng luyện tập Gam. 

Giáo trình giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật: CTGD Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute tại HVANQGVN hiện chủ yếu sử dụng các tài liệu của nước ngoài, bao gồm các tài liệu từ Pháp, Anh, Nga và Nhật Bản... Số lượng và chất lượng các tài liệu này khá đầy đủ, bao gồm nhiều sách tham khảo và giáo trình nước ngoài với mục tiêu đào tạo nhạc công biểu diễn âm nhạc cổ điển. Mặc dù các giáo trình mới mang tính tiêu biểu của các trường phái Flute trong thế kỷ 20 đã được các GV liên tục cập nhật và đưa vào giảng dạy trong thực tế tại HVANQGVN. 

1.2.4. Phương pháp giảng dạy và học tập 

PPGD Gam tại HVANQGVN được thực hiện theo một hệ thống rõ ràng và logic, giúp HS nắm vững từng bước một trong quá trình rèn luyện. Bài giảng Gam không chỉ đơn thuần là việc chơi các nốt nhạc liên tục mà còn bao gồm việc nâng cao tốc độ dần qua từng năm học. Bên cạnh đó, các GV cũng chú trọng đến việc đa dạng hóa cách thức phát âm khi tập Gam, từ legato, non-legato, đến staccato.

Ngoài ra, HS còn luyện tập các bài tập kỹ thuật cơ bản, tập trung vào việc xây dựng các kỹ năng nền tảng cần thiết cho việc chơi nhạc cụ; các Etude kỹ thuật nhằm cải thiện và nâng cao khả năng thực hiện các kỹ thuật cụ thể như đánh lưỡi đôi, đánh lưỡi ba, và các kỹ thuật thở phức tạp…

Một số hạn chế khác trong PPHT: 

Trong giai đoạn 2022-2024, được sự đồng ý của ban chủ nhiệm khoa Kèn - Gõ giao hưởng để trợ giảng cho lớp Flute của Ths-NSƯT Nguyễn Trọng Bằng, tham gia dự giờ lớp cá nhân và lớp tập thể của TS. Lê Thư Hương và lớp hoà tấu do PGS.TS Ngô Phương Đông phụ trách, tôi đã học hỏi và tổng kết được một số thực trạng hiện có và rút ra một số kinh nghiệm quý báu từ thực trạng học tập và rèn luyện các kỹ thuật cơ bản qua các bài tập Gam và các bài tập kỹ thuật của HS hệ TC Flute tại HVANQGVN.

Kỹ thuật lưỡi và các cách phát âm qua Gam: Để thể hiện các cách phát âm khác nhau qua Gam, HS cần nắm vững kỹ thuật lưỡi, trong đó, kỹ thuật lưỡi đơn và lưỡi kép là hai yếu tố cơ bản.

Với mỗi bài luyện tập Gam, không chỉ dừng lại ở cách phát âm Legato, Non Legato, và Staccato - những hình thái cơ bản trong luyện tập kỹ thuật - HS còn cần rèn luyện các cách phát âm khác. Đồng thời, các dạng tiết tấu như nốt trắng, nốt đen, móc đơn, móc kép, và chùm ba cần được phối kết hợp với các tiết tấu phức tạp hơn để nâng cao kỹ năng luyện tập Gam. 

Vấn đề về Gam quãng 8 và các bài tập nhảy quãng: Đối với nhạc cụ hơi như Flute, sự thay đổi âm thanh của quãng 8 không chỉ phụ thuộc vào tổ hợp phím bấm, mà còn cần sự khéo léo trong việc tạo hình miệng thổi (hình môi) và kiểm soát luồng hơi để đảm bảo cao độ chính xác. Các bài tập nhảy quãng rất quan trọng, không chỉ giúp cải thiện về âm chuẩn mà còn nâng cao khả năng điều khiển ngón tay và chuyển đổi độ nén hơi và hình môi để tạo nên âm thanh mượt mà. Do trong CTGD vẫn chưa có yêu cầu cụ thể về giảng dạy Gam quãng 8 nên đây cũng là một vấn đề cần nghiên cứu và quan tâm thêm để vận dụng đưa vào CTGD dạy Gam quãng 8 cho HS. 

Vấn đề về lỗi kỹ thuật ngón tay: Hiện nay, vẫn còn một số HS đặt ngón cái và ngón trỏ không đúng cách và đúng vị trí do một số nguyên nhân khách quan và chủ quan làm mất sự ổn định và khả năng kiểm soát nhạc cụ. Một lỗi cố hữu và phổ biến mà các HS thường mắc phải là độ cong và vị trí của hai ngón tay  ngón cái và ngón trỏ tay phải (nốt Fa). Đây là hiện tượng ngón trỏ và ngón cái có tư thế gập, gãy, ảnh hưởng rất lớn đến khả năng chơi sáo Flute, bởi hai ngón này đóng vai trò quan trọng làm cầu nối giữa hai tay với nhau. Độ cong không đều của các ngón tay làm giảm khả năng kiểm soát kỹ thuật, ảnh hưởng đến tốc độ và độ chính xác khi di chuyển giữa các phím bấm. Đặt ngón út thẳng hoặc ngón cái sai vị trí cũng gây căng thẳng không cần thiết và làm giảm hiệu quả khi chơi. Những lỗi kỹ thuật này thường xuất phát từ việc thiếu hiểu biết chính xác về cách sử dụng đúng các bộ phận của bàn tay và ngón tay, cũng như thiếu thực hành đúng phương pháp.

Kiểm soát và phối hợp các kỹ thuật cơ bản: Nhiều HS sau các bài tập về các kỹ thuật riêng ví dụ như hơi, môi, lưỡi, ngón tay có tiến bộ rõ rệt khi tập luyện theo phương pháp và bài tập mà GV hướng dẫn nhưng khi phối hợp các kỹ thuật vào bài tập thực tế, HS lại gặp nhiều khó khăn. Lý do chính cho điều này là do sự thiếu tư duy kết nối khi mà việc luyện tập từng kỹ thuật riêng lẻ khiến HS chưa hình thành được sự kết nối nhuần nhuyễn giữa các kỹ thuật khi chơi bài, một phần nào đó cũng do yếu tố tâm lý: khi đối mặt với bài tập phức tạp, HS có thể cảm thấy lo lắng, mất tập trung, dẫn đến sai sót trong việc phối hợp kỹ thuật. Chính vì vậy việc tăng cường các Etude tổng hợp, có sự kết hợp của nhiều loại hình kỹ thuật trong một bài tập là rất cần thiết chứ không chỉ cho HS tập luyện những bài tập kỹ thuật riêng lẻ.

Vấn đề về tốc độ: Việc luyện tập Gam và các bài tập kỹ thuật đúng tốc độ quyết định rất nhiều đến chất lượng kỹ thuật, tuy nhiên còn tình trạng một số HS tập Gam, các bài tập kỹ thuật với tốc độ tự do, chưa nghiêm túc trong việc tuân thủ tốc độ theo chỉ dẫn trong các bài luyện tập Gam, các bài tập kỹ thuật, chưa có yêu cầu tốc độ cụ thể buộc HS phải rèn luyện chăm chỉ, tích cực hơn để đạt được mục tiêu, yêu cầu của tác phẩm, giúp HS rèn luyện tốc độ hiệu quả hơn. Tốc độ luyện tập cũng là yếu tố quan trọng quyết định đến việc sử dụng kỹ thuật lưỡi đơn hay lưỡi kép, lưỡi tam do vậy yêu cầu cụ thể về tốc độ nhất là tốc độ về Gam cần được đặt ra là cấp thiết. 

Vấn đề về thả lỏng: Trong việc giảng dạy các kỹ thuật cơ bản qua Gam và các bài tập kỹ thuật cho Flute, vấn đề thả lỏng là một yếu tố quan trọng cần được chú ý, đặc biệt đối với HS ở độ tuổi cấp 2, khi mà sự phát triển cơ thể vẫn chưa hoàn thiện. Một biểu hiện rõ rệt của vấn đề này là việc HS gặp khó khăn trong việc cầm Flute do ngón tay chưa đủ dài và cứng cáp, dẫn đến tình trạng căng cứng khi chơi. Điều này không chỉ gây cảm giác không thoải mái mà còn ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát kỹ thuật và chất lượng âm thanh. Thêm vào đó, thời gian luyện tập dài, kéo dài khoảng một tiếng đồng hồ ở mỗi buổi lên lớp cho các bài luyện tập Gam, các bài tập kỹ thuật và tác phẩm có thể làm tăng mức độ căng thẳng và mệt mỏi cho HS. Việc luyện tập kéo dài không được tổ chức hợp lý và thiếu sự chú trọng đến yếu tố thả lỏng có thể dẫn đến việc gia tăng tình trạng căng cứng cơ bắp, ảnh hưởng tiêu cực đến tiến trình học tập và sự phát triển kỹ năng của HS. 

Về thị tấu: Thị tấu là một kỹ năng không thể thiếu đối với người chơi sáo, đặc biệt quan trọng trong việc thể hiện chính xác và truyền tải nội dung của tác phẩm âm nhạc. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy nhiều HS đang gặp khó khăn trong việc phát triển kỹ năng này. Hiện nay, nhiều HS chưa nắm vững cấu trúc bản nhạc, các quy tắc về nhịp điệu và hòa âm, dẫn đến việc khó khăn trong việc đọc và diễn giải một bản nhạc mới một cách chính xác. Bên cạnh đó, khả năng phối hợp giữa kỹ thuật chơi sáo và cảm nhận âm nhạc của HS còn nhiều hạn chế, khiến cho việc thể hiện tác phẩm trở nên thiếu thuyết phục. Những khó khăn này đang đặt ra thách thức lớn trong quá trình đào tạo và yêu cầu sự quan tâm thêm từ các GV để cải thiện năng lực thị tấu của HS.

Về thời gian luyện tập: Thời gian luyện tập đóng vai trò thiết yếu trong quá trình học tập và phát triển kỹ năng âm nhạc. Dù PPGD và giáo trình có tốt đến đâu, nếu HS không đầu tư đủ thời gian và quản lý thời gian luyện tập hợp lý, kết quả sẽ không như mong đợi. Luyện tập thực hành là yếu tố then chốt trong việc học bất kỳ nhạc cụ nào, và flute cũng không ngoại lệ. Chỉ dựa vào các buổi luyện tập dưới sự hướng dẫn của GV trên lớp là chưa đủ; HS cần tự mình dành thời gian cho luyện tập cá nhân. Đây là một trong những yếu tố chính quyết định đến việc kỹ năng của HS có được nâng cao hay không, thậm chí giúp các em đạt được sự bứt phá hơn trong quá trình học tập. Tuy nhiên, nhiều HS vẫn chưa thể dành đủ tâm huyết hoặc không biết cách sắp xếp thời gian hiệu quả, dẫn đến việc lãng phí thời gian luyện tập. Chỉ khi HS biết cách tổ chức và quản lý thời gian luyện tập một cách khoa học, họ mới có thể đạt được sự phát triển toàn diện về kỹ năng và nghệ thuật, đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của nền âm nhạc hiện đại.

Bên cạnh việc cần cải thiện hơn trong quá trình giảng dạy và học tập, một số khía cạnh đáng chú ý là GV có thể đưa ra các yêu cầu rõ ràng và cụ thể hơn để định hướng HS trong quá trình luyện tập. Đồng thời, việc phân tích sâu sắc và giảng giải chi tiết về tầm quan trọng của các khía cạnh kỹ thuật cũng sẽ giúp HS hiểu và chủ động hơn trong việc học; Một số HS còn chưa nâng cao ý thức trong học tập, còn chủ quan, xem nhẹ và thiếu động lực học tập,… Từ các vấn đề kỹ thuật cơ bản còn yếu kém, HS còn thiếu nhận thức trong việc duy trì nhịp điệu ổn định, nhấn trọng âm trong các tiết nhịp trong quá trình luyện tập. Các thuật ngữ, kí hiệu âm nhạc trong các bài tập cũng chưa thực sự hiểu rõ.

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1

Qua nghiên cứu, tìm hiểu về tầm quan trọng của kỹ thuật cơ bản trong đào tạo Flute chuyên nghiệp đã chứng minh rằng Gam và các bài tập kỹ thuật là vấn đề cốt lõi không thể thiếu trong CTĐT Flute của các cơ sở đào tạo âm nhạc chuyên nghiệp, đặc biệt là ở bậc học TC, trong đó có HVANQGVN.

Trong quá trình làm luận văn, tôi đã đánh giá và phân tích một cách khách quan về thực trạng giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật trong hệ TC cho chuyên ngành Flute tại HVANQGVN. Thực trạng cho thấy việc nâng cao chất lượng giảng dạy kỹ thuật cơ bản cho Flute qua các bài luyện tập về Gam và các bài tập kỹ thuật là cần thiết.

HVANQGVN là cơ sở đào tạo âm nhạc cổ điển hàng đầu tại Việt Nam và khu vực nhưng công tác đào tạo một số chuyên ngành Kèn – Gõ còn một số điểm cần nhìn nhận thẳng thắn để kịp thời tinh chỉnh trong nội dung về Gam và các bài tập kỹ thuật trong CTĐT tổng quát; bổ sung giáo trình và tăng cường một số thể loại Gam và các bài tập kỹ thuật trong CTĐT để đa dạng các bài tập, các hình thức luyện tập kỹ thuật mang lại hiệu quả bổ trợ kỹ thuật cho HS.

Một số vấn đề về PPHT của HS như: kỹ thuật lưỡi và các cách phát âm tập Gam; vấn đề về Gam quãng 8 và các bài tập nhảy quãng; vấn đề về lỗi kỹ thuật ngón tay; kiểm soát và phối hợp các kỹ thuật cơ bản…(những kỹ thuật mà một số HS chuyên ngành Flute hệ TC 7 năm tại HVANQGVN còn yếu). Ngoài ra, còn có một số vấn đề về tốc độ luyện tập; vấn đề về thả lỏng; vấn đề về thị tấu; vấn đề về thời gian luyện tập. Cơ sở vật chất, tài liệu nghe, nhìn và nâng cao chất lượng HSSV cũng là những vấn đề mà Học viện cần quan tâm để nâng cao chất lượng đào tạo chuyên ngành Flute cổ điển hệ TC chính quy. 

Thông qua các nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn, chương 1 cung cấp cơ sở khoa học cho việc đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho chuyên ngành Flute ở hệ TC tại HVANQGVN trong chương 2.

Chương 2
MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHO VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG
GIẢNG DẠY GAM VÀ CÁC BÀI TẬP KỸ THUẬT CHO FLUTE BẬC TRUNG CẤP TẠI HVANQGVN

2.1. Tinh chỉnh chương trình và giáo trình giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật

2.1.1. Tinh chỉnh chương trình giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật

Để đáp ứng nhu cầu thực tiễn và nâng cao chất lượng giảng dạy chuyên ngành Flute hệ TC tại HVANQGVN, chương trình cần được bổ sung và đổi mới để phù hợp với tình hình hiện tại. Sau khi nghiên cứu CTĐT Hệ TC 7 năm Chuyên nghiệp Chuyên ngành Flute (Kèm theo Thông tư số: 03/2017/TT-BLĐTBXH ngày 01/03/2017 của Bộ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội) và thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy cần điều chỉnh nội dung chương trình chi tiết này để phù hợp với trình độ của HS cũng như thực tiễn giảng dạy tại HVANQGVN.

Qua nghiên cứu và được sự gợi ý của PSG. TS. Ngô Phương Đông, TS. Lê Thư Hương và ThS. NSƯT Nguyễn Trọng Bằng, tôi đề xuất bổ sung chương trình chi tiết, trong đó các nội dung bổ sung chủ yếu là Nội dung - yêu cầu học Gam và các bài tập kỹ thuật của 14 học kỳ trong CTĐT TC 7 năm.

●      Về Gam:

○      Với Gam, nên kết hợp tiết tấu, kỹ thuật trong quá trình luyện tập, không chỉ hướng dẫn HS chơi Gam chung chung như legato 8 nốt mà sẽ chơi đầy đủ các hình kỹ thuật Legato, Staccato, Non Legato và bổ sung thêm các cách phát âm khác như đánh lưỡi một nốt đầu, luyến 3 nốt sau hay đánh lưỡi 2 nốt đầu, luyến 2 nốt sau ở những năm thứ 4 và thứ 5 cho các HS tốt. 

○      Thay vì HS chơi ở tốc độ tự do như trước đây, tôi đề xuất lộ trình tăng tốc độ cụ thể cho HS trong 7 năm học ở hình thức tiết tấu nốt đen = 50 bpm ở học kì 1 năm thứ nhất, đến nhanh hoặc rất nhanh ở hình thức tiết tấu nốt đen = 120 bpm ở năm thứ 7

○      Đối với Gam thứ, HS cần chơi đủ 3 kiểu là thứ tự nhiên, thứ hòa thanh và thứ giai điệu. Yêu cầu cách chơi của 3 Gam thứ tương tự như đối với Gam trưởng

○      Bổ sung vào CTGD đầy đủ các dạng rải và đảo theo yêu cầu chơi Gam ở bậc học hệ TC theo tiêu chuẩn Quốc tế

○      Trong quá trình học tập GV cũng có thể lựa chọn bổ sung thêm một số hình thức tập Gam ở các quãng khó cho HS khá và giỏi ở những năm cuối của hệ TC.

●      Về các bài tập kỹ thuật: 

○      Việc xây dựng CTGD cần cụ thể và chi tiết hơn, đồng thời bổ sung thêm số lượng và thể loại các bài tập kỹ thuật. Điều này sẽ giúp giải quyết các vấn đề hiện tại trong việc dạy các bài tập kỹ thuật, như đã được đề cập ở chương 1.

○      Việc lựa chọn các bài tập kỹ thuật cũng cần tập trung vào các kỹ thuật mà HS còn yếu kém. GV phải hiểu rõ nội dung và mục tiêu của mỗi các bài tập kỹ thuật để lựa chọn các bài tập kỹ thuật hỗ trợ cho các khía cạnh kỹ thuật cụ thể, phù hợp với từng HS. 

○      GV nên linh hoạt trong việc lựa chọn các bài tập kỹ thuật, kết hợp nhiều dạng bài tập kỹ thuật từ các tác giả và thời kỳ khác nhau để mang đến cho HS cái nhìn tổng quan và đa dạng về các bài tập kỹ thuật. 

○      Điều chỉnh số lượng bài tập kỹ thuật sẽ tăng dần theo từng năm với một lộ trình rõ ràng có bổ sung thêm yêu cầu về Etude tổng hợp và Etude nghệ thuật.

2.1.2. Bổ sung giáo trình

Việc nâng cao chất lượng giảng dạy trong các chuyên ngành biểu diễn nhạc cụ luôn gắn liền với việc sử dụng giáo trình giảng dạy có tính hệ thống và được cập nhật thường xuyên. 

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và được sự gợi ý của PGS.TS-NSƯT Ngô Phương Đông, TS Lê Thư Hương, Ths. NSƯT Nguyễn Trọng Bằng, ngoài sách của các tác giả tiêu biểu như: Joachim Andersen, Ernesto Köhler, Theobald Boehm, tôi xin liệt kê thêm một số giáo trình cho Gam và các bài tập kỹ thuật tiêu biểu của thế kỷ 20, đã được đưa vào làm tài liệu chính thức trong CTĐT của nhiều trường âm nhạc hàng đầu trên thế giới. Các giáo trình này đã xuất hiện trong thực tế giảng dạy, phù hợp với đối tượng HS hệ TC Flute tại HVANQGVN nhưng chưa được cập nhật vào trong CTGD chính thức.

●      Về giáo trình Gam:

○      Giáo trình “17 Grands Exercices Journaliers de Mécanisme” (17 bài tập lớn về kỹ thuật để luyện hàng ngày) của Paul Taffanel và Philippe Gaubert

Cuốn “17 Grands Exercices Journaliers de Mécanisme” của các tác giả Paul Taffanel (1844 - 1908) và Philippe Gaubert (1879 - 1941) là giáo trình giảng dạy và rèn luyện thêm các kỹ thuật cơ bản cho HS thông qua các bài tập Gam với cách phát âm và Gam quãng 2, 3, 5 rất đầy đủ và cụ thể, tập trung phát triển sự linh hoạt và chính xác của ngón tay, xây dựng một nền tảng vững chắc cho kỹ thuật này thông qua các bài tập Gam và arpeggios, đồng thời giúp HS phát triển khả năng kiểm soát hơi thở.

○      Giáo trình "Scales and Arpeggios: 480 Exercises for Flute" (Gam và Hợp âm: 480 Bài Tập cho Sáo Flute) của Marcel Moyse 

Giáo trình "Scales and Arpeggios: 480 Exercises for Flute" của Marcel Moyse là một tài liệu quan trọng và cần thiết trong việc giảng dạy Gam cho HS flute. Toàn bộ nội dung giáo trình phù hợp với mục tiêu đào tạo trình độ hệ TC, giúp HS không chỉ nâng cao khả năng điều khiển ngón tay mà còn rèn luyện sự linh hoạt trong các dạng tiết tấu phức tạp bởi các bài tập xếp theo độ khó tăng dần, từ đó hoàn thiện kỹ năng biểu diễn chuyên nghiệp.

●      Về giáo trình các bài tập kỹ thuật

○      Giáo trình "Méthode Complète de Flûte" (Phương pháp hoàn chỉnh dành cho Sáo Flute) do Philippe Gaubert và Paul Taffanel

Giáo trình "Méthode Complète de Flûte" không chỉ đơn thuần là một tài liệu giảng dạy mà còn là một công cụ quan trọng giúp HS phát triển toàn diện kỹ thuật và khả năng diễn tả âm nhạc. Với sự hướng dẫn chi tiết và PPHT khoa học, cuốn sách này giúp HS nắm vững những kỹ thuật cần thiết trong việc chơi flute, từ đó tạo nền tảng vững chắc để phát triển phong cách biểu diễn cá nhân.

○      Giáo trình "De La Sonorité Art Et Technique” (Nghệ thuật và Kỹ thuật Âm thanh) của Marcel Moyse 

"De La Sonorité Art Et Technique" là một trong những giáo trình mang tính biểu tượng của Marcel Moyse, với mục tiêu rõ ràng là rèn luyện khả năng tạo ra âm thanh chất lượng cao và phong cách diễn tả tinh tế cho người học. Giáo trình này không chỉ tập trung vào kỹ thuật chơi flute mà còn đào sâu vào nghệ thuật biểu diễn, điều mà các giáo trình truyền thống có thể chưa đạt tới.

2.2. Đa dạng hóa phương pháp luyện tập kỹ thuật 

2.2.1. Kỹ thuật lưỡi và các cách phát âm qua Gam

●      Giảng dạy 3 kỹ thuật cơ bản qua Gam là một phần thiết yếu trong quá trình đào tạo HS Flute. Để đảm bảo hiệu quả, GV cần dạy từng kỹ thuật non legato, legato, và staccato một cách chi tiết và kỹ lưỡng ngay từ giai đoạn đầu tiên của quá trình đào tạo TC.

●      Song song với việc dạy Gam ở 03 kỹ thuật cơ bản trên, GV sẽ hướng dẫn HS tập luyện các bài tập Gam qua các cách phát âm khác để HS có thể làm quen với nhấn trọng âm, đảo trọng âm và nâng cao dần độ khó ở các hình thức tiết tấu đảo phách, móc giật…

●      Để nâng cao trình độ trong những năm cuối, GV sẽ đề xuất tập Gam ở loại hình tiết tấu khó hơn cũng như các nhịp lẻ, khó.

●      Ngoài ra để làm chủ được các cách phát âm cơ bản trên HS cần tập luyện với hai loại kỹ thuật lưỡi chính.

○      Kỹ thuật đánh lưỡi đơn

○      Kỹ thuật đánh lưỡi kép

2.2.2. Vấn đề về Gam quãng 8 và các bài tập nhảy quãng

HS thường gặp phải những khó khăn liên quan đến kỹ thuật ngón tay khi di chuyển nhanh và chính xác giữa các quãng âm rộng, vấn đề duy trì luồng hơi ổn định và đủ mạnh khi thổi qua các quãng 8 và nhảy quãng, cùng với sự thiếu đồng bộ giữa ngón tay và hơi thở, dẫn đến âm thanh không đồng đều và mất kiểm soát.

Để khắc phục những khó khăn này, các phương pháp luyện tập hiệu quả bao gồm bắt đầu với tốc độ chậm, đảm bảo mỗi nốt được phát âm rõ ràng và chính xác, sau đó dần dần tăng tốc độ. Thực hiện các bài tập hơi thở chuyên sâu, tập trung vào việc điều chỉnh luồng hơi khi chuyển đổi giữa các quãng âm khác nhau và luyện tập phối hợp giữa ngón tay và hơi thở thông qua các bài tập đồng bộ, bắt đầu với các đoạn nhạc đơn giản và dần dần tiến đến các đoạn phức tạp hơn. Hình môi phải được điều chỉnh chính xác để tạo ra âm thanh trong trẻo và đồng đều, với khả năng thay đổi hình môi linh hoạt khi chuyển đổi giữa các quãng âm xa và khó. Đặc biệt, việc sử dụng các bài tập từ giáo trình De La Sonorité của tác giả Marcel Moyse là rất hữu ích. 

2.2.3. Vấn đề về lỗi kỹ thuật ngón tay

Trước tình trạng một số HS còn mắc các lỗi kỹ thuật ngón tay trong khi chơi Flute, việc cải thiện kỹ thuật sử dụng tay trở nên vô cùng quan trọng và cần được ưu tiên trong quá trình giảng dạy. Đầu tiên, cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức của HS về tầm quan trọng của tư thế tay đúng và sự đồng bộ trong kỹ thuật sử dụng tay. GV cần hướng dẫn cụ thể và chi tiết về cách cầm sáo, cách đặt ngón tay sao cho duy trì được độ cong tự nhiên, đặc biệt chú trọng đến vị trí của ngón cái và ngón trỏ tay phải.

Ngoài ra, việc áp dụng các bài tập chuyên sâu nhằm tăng cường sự linh hoạt và sức mạnh của các ngón tay nhất là các ngón bị cố tật là rất cần thiết. 

2.2.4. Kiểm soát và phối hợp các kỹ thuật cơ bản 

Việc kiểm soát và phối hợp các kỹ thuật cơ bản là một yếu tố quan trọng, quyết định đến hiệu quả học tập và sự phát triển toàn diện của HS trong CTĐT TC 7 năm chuyên ngành Flute tại HVANQGVN. Qua các Etude tổng hợp và giai điệu đa dạng trong Giáo trình "117 Melodious and Progressive Studies For Flute Compiled by Jay Arnold" (117 Bài tập giai điệu với độ khó tăng dần cho sáo Flute) và nhiều giáo trình khác đang được giảng dạy tại HVANQGVN, HS không chỉ được củng cố nền tảng kỹ thuật mà còn phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc và biểu diễn nghệ thuật. Những bài tập kỹ thuật này giúp cho HS có cơ hội thực hành và rèn luyện các kỹ thuật phức tạp, đồng thời giúp các em duy trì động lực học tập và khám phá sâu hơn về thế giới âm nhạc. Giáo trình này thực sự là một công cụ giảng dạy toàn diện, góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất lượng đào tạo và chuẩn bị cho HS một nền tảng vững chắc để tiến xa hơn trong hành trình âm nhạc 

2.2.5. Các vấn đề khác

●      Vấn đề đảm bảo tốc độ luyện tập: CTĐT Flute TC kéo dài 7 năm này tập trung vào việc tăng dần tốc độ luyện tập để phát triển kỹ thuật và xây dựng sự tự tin cho HS, kết hợp sử dụng máy đếm nhịp rất quan trọng để đảm bảo việc tăng tốc độ nhất quán và có kiểm soát. Đồng thời, GV cũng cần linh hoạt dựa trên tiến độ cá nhân của HS và đảm bảo HS luyện tập các bài tập kỹ thuật flute đúng tốc độ.

●      Vấn đề về thả lỏng: Để đạt được sự thả lỏng khi chơi nhạc cụ, cần chú trọng đến một số kỹ thuật cụ thể. Việc chuẩn bị các bài tập cơ học trước khi luyện tập là rất cần thiết. Bên cạnh đó, luyện tập một cách hệ thống và điều độ là yếu tố thiết yếu. 

●      Vấn đề về thị tấu: Để tăng cường hiệu quả giảng dạy kỹ năng thị tấu cho HS thuộc hệ TC 7 năm chuyên ngành flute, GV có thể triển khai một số phương pháp cụ thể nhằm hỗ trợ HS cải thiện khả năng này. Trước hết, GV cần khuyến khích HS áp dụng phương pháp phân tích các đoạn nhạc phức tạp thành những phần nhỏ giúp HS dễ tiếp cận và luyện tập kỹ lưỡng. Bên cạnh đó, việc tăng dần độ khó của các bài tập cũng là yếu tố cần thiết. Ngoài việc cải thiện tốc độ đọc nốt nhạc, HS cần được phát triển kỹ năng nhận diện và hiểu các ký hiệu âm nhạc một cách chính xác. Để đảm bảo HS tự tin và chính xác trong quá trình thị tấu, GV nên tạo cơ hội cho các em tham gia biểu diễn thị tấu trước lớp hoặc trong các kì thi giữa học kì cũng như trong các buổi biểu diễn nhỏ.

●      Vấn đề thời gian luyện tập: GV cần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lập kế hoạch luyện tập chi tiết và khoa học, yêu cầu HS cần tự luyện tập mỗi ngày trung bình từ 2 đến 6 tiếng đồng hồ. Việc theo dõi và điều chỉnh kế hoạch luyện tập thường xuyên là cần thiết để đảm bảo HS tuân thủ lịch trình và đạt tiến bộ. GV cần nâng cao nhận thức của HS về tầm quan trọng của việc duy trì luyện tập đều đặn, một yếu tố quan trọng trong phát triển kỹ thuật chơi sáo. HS nên lập thời gian biểu chi tiết, ưu tiên hợp lý các hoạt động để đảm bảo đủ thời gian luyện tập. Đánh giá tiến độ và phản hồi từ GV giúp HS có trách nhiệm hơn, tạo thói quen luyện tập đều đặn, nâng cao chất lượng luyện tập, và tối ưu hóa quá trình phát triển kỹ thuật chơi flute.

2.3. Các giải pháp hỗ trợ khác

2.3.1. Nâng cao chất lượng học sinh

Việc nâng cao chất lượng HS trong chương trình giáo dục flute tại HVANQGVN là một nhu cầu cấp thiết, đòi hỏi sự nỗ lực từ nhà trường. Để đạt được mục tiêu này, cần mở rộng hệ đào tạo dự khóa nhằm trang bị kiến thức và kỹ năng cơ bản trước khi vào hệ TC chính quy, đồng thời xác định tiêu chí tuyển sinh rõ ràng về yêu cầu am, tác phẩm, độ khó, thời lượng, và bổ sung các nội dung như thị tấu, lý thuyết cơ bản, thẩm âm, tiết tấu theo tiêu chuẩn quốc tế như Trinity, ABRSM, AMEB. 

Ngoài ra, giáo viên và các phòng ban cần tích cực hỗ trợ HS trong việc tự nghiên cứu, nâng cao kiến thức qua công nghệ thông tin và ngoại ngữ, tạo điều kiện giao lưu học hỏi từ các nghệ sĩ quốc tế. HS cần có thói quen tự giác tập luyện, lập kế hoạch rèn luyện khoa học với các bài tập Gam, kỹ thuật, tác phẩm, chú trọng việc tập luyện chi tiết và tập trung vào âm thanh flute.

2.3.2. Nâng cao điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị

Trong giáo dục âm nhạc, cơ sở vật chất và trang thiết bị đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra môi trường học tập hiệu quả, đặc biệt đối với các môn như Flute đòi hỏi sự tinh tế và kỹ thuật cao. Việc cải thiện phòng học với âm thanh tốt, không gian rộng rãi và tiện nghi giúp HS học tập thoải mái và hiệu quả hơn. Bên cạnh đó, cần trang bị các thiết bị hỗ trợ như máy đập nhịp, máy lên dây, giá nhạc, gương soi lớn và đàn piano. Dù nhà trường đã có những thiết bị này, nhưng nhiều thiết bị hiện đã xuống cấp, cần được đầu tư bảo trì và mua sắm mới để nâng cao chất lượng giảng dạy. Chất lượng nhạc cụ cũng ảnh hưởng trực tiếp đến việc học tập của HS Flute. Nhạc cụ đạt chuẩn giúp HS tiếp thu kỹ thuật chính xác và phát triển toàn diện khả năng âm nhạc. 

2.4. Thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả

2.4.1. Tổ chức giảng dạy thực nghiệm.

Sau khi phân tích thực trạng và các giải pháp cùng với sự nhất trí của Ban chủ nhiệm khoa Kèn - Gõ giao hưởng và bộ môn chuyên ngành Flute, Tôi đã thực hiện PPGD đối chứng và thực nghiệm ở 2 đối tượng HS là Phạm Giang Tố Phương lớp TC 5/7 Nguyễn Hoàng Chi lớp TC 4/7 và  lớp GV - Ths. Nguyễn Trọng Bằng trong học kỳ 2 năm học 2023-2024 (15 tuần huấn luyện). Hội đồng tuyển sinh của nhà trường đánh giá hai học viên trên có trình độ đầu vào tương đương. Trong suốt quá trình thực nghiệm, chương trình học các môn khác của hai học viên vẫn được đảm bảo theo đúng tiến độ và kế hoạch đào tạo.

Đối với Nguyễn Hoàng Chi, Tôi sử dụng PPGD Gam và các bài tập kỹ thuật theo CTĐT trước đây.

Đối với HS Phạm Giang Tố Phương, Tôi đã triển khai các PPGD như đã trình bày trong nghiên cứu của luận văn.

2.4.2. Đánh giá kết quả thực nghiệm

Được sự hỗ trợ của Bộ môn Flute HVANQGVN, đặc biệt là sự hỗ trợ nhiệt tình của GV TS - Lê Thư Hương và GV ThS. NSƯT Nguyễn Trọng Bằng trong quá trình triển khai giảng dạy thực nghiệm tại khoa, tôi đã hoàn thành công việc thực nghiệm của mình. Sau đây là ý kiến nhận xét về kết quả thực nghiệm của GV trực tiếp giúp đỡ và theo dõi quá trình thực nghiệm:

- Ý kiến của GV, ThS. NSƯT Nguyễn Trọng Bằng: “Học viên Bùi Quang Anh là HS do tôi đào tạo trong thời gian 11 năm, từ trung học 1 đến tốt nghiệp đại học. Sau khi em tốt nghiệp và tiếp tục học cao học, tôi có giao cho em công việc trợ giảng và cũng động viên em áp dụng những nghiên cứu của mình vào việc giảng dạy tại trường.

Bản thân em Quang Anh trong quá trình giảng dạy, lúc đầu vẫn còn nhiều lúng túng trong phương pháp sư phạm, sau khi tham gia học Cao học, được tiếp cận với nhiều môn học khác nhau trong đó có môn Phương pháp sư phạm âm nhạc chuyên ngành, rồi được viết luận văn về sư phạm, Quang Anh cũng dần trưởng thành và đã có thêm nhiều kinh nghiệm sư phạm. Em đã bắt đầu biết cách áp dụng những kiến thức học tập được từ cao học để đưa vào giảng dạy chuyên ngành cho đối tượng là HS TC. Theo dõi quá trình giảng dạy thực nghiệm cho HS, tôi nhận thấy học viên Quang Anh đã rất quan tâm đến việc cho HS luyện tập Gam và cho em học các dạng bài tập kỹ thuật hỗ trợ có liên quan đến bài học, học viên cũng dành nhiều thời gian để giới thiệu sơ lược cho HS về Gam và các bài tập kỹ thuật, hướng dẫn và thị phạm những chỗ khó mà HS chưa thực hiện được. Vì thế, HS đã có nhiều tiến bộ khi chơi các bài tập về Gam và các bài tập kỹ thuật,  Điều này được thể hiện qua kết quả thi với điểm số tăng cao trong học kỳ vừa qua của HS. 

Kết thúc học kỳ, nhìn chung cả 2 HS đều hoàn thành được tiến độ đào tạo. Tuy nhiên Đối với HS Phạm Giang Tố Phương được áp dụng PPGD mới, HS đã có nhiều tiến bộ về kỹ thuật chơi Gam và Etude cũng như tiến bộ trong xử lý kỹ thuật ở các thể loại khác. Tôi nhận thấy những tiến bộ rõ rệt về kỹ thuật của HS như kỹ thuật ngón tay, thả lỏng, tư duy xử lý tác phẩm. Trong các cậu chạy hay những đoạn kỹ thuật khó trong tác phẩm được HS thực hiện trôi chảy, mạch lạc. việc xử lý các yếu tố trong tác phẩm như giai điệu rõ ràng, cấu trúc, sắc thái mạch lạc. các kỹ thuật cơ bản của ngón tay. Điểm thi chuyên ngành năm học 2023-2024 HKI : 9,4 - HKII : 9,6

Sau một học kỳ, HS Hoàng Chi đã hoàn thành được đầy đủ nội dung học tập theo yêu cầu đào tạo. Tuy nhiên, khi đánh giá chất lượng, một số hạn chế của HS vẫn tồn tại, bao gồm: tay và vai chưa thả lỏng, các đoạn chạy rải âm thanh chưa mượt, tiếng sáo chưa đồng nhất. Gam và các bài tập kỹ thuật trong chương trình thi còn vấp, đặc biệt các đoạn chạy nhanh tiếng sáo chưa rõ ràng. HS chưa xử lý đạt độ vang của âm lượng và sắc thái và cũng chưa đạt yêu cầu tốc độ chơi tiêu chuẩn. Điểm thi chuyên ngành năm học 2023-2024 HKI : 9,2 - HKII : 9,3

Có thể thấy, khi so sánh chất lượng của 2 HS, cả 2 em đều đã hoàn thành yêu cầu trong chương trình học về số lượng tác phẩm. Tuy nhiên, có sự khác biệt về chất lượng kỹ thuật và xử lý tác phẩm. Qua các nhận xét của tôi, có thể thấy việc áp dụng một số giải pháp củng cố kỹ thuật theo nghiên cứu của luận văn đã mang lại hiệu quả với những giải pháp hỗ trợ phù hợp cho HS trong việc khắc phục một số hạn chế về kỹ thuật. Ở thời điểm hiện tại, những giải pháp trên có thể được đưa vào giảng dạy và học tập cho đối tượng HS TC tại khoa phù hợp. Qua đây có thể thấy một số giải pháp liên quan đến PPGD mà luận văn đưa ra nếu áp dụng một cách nghiêm túc sẽ đạt hiệu quả nhất định trong quá trình giảng dạy nội dung này cho HS chuyên ngành Flute hệ TC.”

Những nhận xét trên đã là nguồn động viên giúp tôi có thêm động lực và tự tin để tiếp tục phấn đấu học hỏi, để làm sao có thể từng bước giảng dạy được tốt hơn, có thể hòa nhập được với giáo trình giảng dạy chung của chuyên ngành Flute hệ TC tại HVANQGVN, cho dù sau này tôi được tham gia giảng dạy ở bất cứ cơ sở đào tạo nào.

Tiểu kết Chương 2

Thông qua việc phân tích thực trạng ở chương 1, tôi đã đề xuất một số giải pháp cụ thể nhằm cải thiện chất lượng giảng dạy, bao gồm việc cải thiện PPGD, xây dựng lộ trình học tập phù hợp, và cập nhật cũng như sử dụng các tài liệu giảng dạy tiên tiến nhằm đáp ứng nhu cầu học tập của HS. Các giải pháp này không chỉ đáp ứng yêu cầu kỹ thuật và nghệ thuật mà còn tạo điều kiện phát triển toàn diện cho HS.

Việc sử dụng các tài liệu giảng dạy như các cuốn sách về Gam và các bài tập kỹ thuật mới cũng được đề cập như một yếu tố quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giảng dạy. Những tài liệu này không chỉ cung cấp các bài tập mang tính khoa học mà còn giúp HS tiếp cận với những phong cách diễn tấu đa dạng, từ đó mở rộng kiến thức và kỹ năng của mình.

Việc đa dạng hóa phương pháp luyện tập kỹ thuật cho chuyên ngành Flute hệ TC tại HVANQGVN là điều cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo. Việc đổi mới này không chỉ là cải tiến các phương pháp cũ, mà còn đòi hỏi cách tiếp cận linh hoạt và hiệu quả hơn. Yếu tố quan trọng là lập kế hoạch luyện tập chi tiết, phân chia thời gian hợp lý giữa luyện tập kỹ thuật cơ bản, Gam, các bài tập kỹ thuật và tác phẩm chính, đồng thời thiết lập mục tiêu ngắn hạn và dài hạn để duy trì động lực cho HS.

Nâng cao chất lượng HS và cơ sở vật chất cho chuyên ngành flute tại HVANQGVN là điều cần thiết. Để đạt được điều này, cần cải tiến giáo trình bằng cách bổ sung tài liệu quốc tế và khuyến khích HS tham gia các cuộc thi, biểu diễn. Đồng thời, đầu tư vào phòng tập chất lượng cao, hệ thống âm thanh tốt và nhạc cụ đạt tiêu chuẩn sẽ hỗ trợ HS phát triển tối đa kỹ năng. Việc nâng cấp thư viện và tài liệu học tập cũng giúp HS nâng cao khả năng nghiên cứu và tiếp cận kiến thức mới nhất trong lĩnh vực âm nhạc

Các giải pháp được đề xuất trong chương này sẽ góp phần xây dựng một CTGD toàn diện và hiệu quả, giúp HS TC 7 năm chuyên ngành Flute tại HVANQGVN phát triển toàn diện về kỹ thuật, tư duy âm nhạc, và khả năng diễn tấu. Tôi tin rằng những giải pháp này không chỉ đáp ứng nhu cầu học tập hiện tại mà còn chuẩn bị cho HS những bước tiến xa hơn trong con đường âm nhạc chuyên nghiệp.

KẾT LUẬN

Luận văn đã nghiên cứu và phân tích những phương pháp và giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy Gam và các bài tập kỹ thuật cho HS hệ TC 7 năm tại HVANQGVN. Các bài tập Gam và các bài tập kỹ thuật không chỉ đơn thuần là những phương pháp rèn luyện kỹ thuật cơ bản mà còn là nền tảng cho sự phát triển toàn diện về âm nhạc và biểu cảm của người học, tạo điều kiện để HS thể hiện tốt nhất khả năng nghệ thuật của mình.

Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã tiếp cận các nguồn tài liệu khoa học uy tín, kết hợp với việc tham khảo ý kiến của các GV có nhiều kinh nghiệm và uy tín trong ngành tại HVANQGVN. Sự kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn này đã giúp luận văn đã đạt được một số kết quả quan trọng như sau:

Luận văn đã xác định được những điểm mạnh về chuyên môn của GV cùng những khó khăn mà HS gặp phải khi học tập Gam và bài tập kỹ thuật, đặc biệt là ở khía cạnh kỹ thuật và sự phối hợp giữa các kỹ năng bao gồm kỹ thuật lưỡi và các cách phát âm qua Gam; vấn đề về Gam quãng 8 và các bài tập nhảy quãng; vấn đề về lỗi kỹ thuật ngón tay; kiểm soát và phối hợp các kỹ thuật cơ bản và một số vấn đề khác như vấn đề về tốc độ luyện tập; vấn đề về thả lỏng; vấn đề về thị tấu; vấn đề về thời gian luyện tập. Điều này giúp tạo ra cái nhìn sâu sắc hơn về những thuận lợi và thách thức trong quá trình đào tạo flute, là cơ sở cho các giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập.

Nghiên cứu đã đưa ra một số điểm có thể cải thiện trong CTGD hiện hành, tập trung vào việc nâng cao hiệu quả của quá trình luyện tập và phương pháp tiếp cận Gam và các bài tập kỹ thuật. Những đề xuất này sẽ giúp HS tăng dần tốc độ luyện tập một cách hợp lý và phát triển kỹ năng âm nhạc một cách đồng đều hơn. Luận văn cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng thêm các giáo trình bổ trợ như đã trình bày ở chương II mục bổ sung giáo trình, giúp HS nâng cao khả năng xử lý kỹ thuật và phát triển âm sắc một cách toàn diện. 

Cuối cùng, những kết quả nghiên cứu của luận văn đã góp phần cung cấp những giải pháp thiết thực, giúp cải thiện chất lượng giảng dạy flute tại HVANQGVN. Nghiên cứu này không chỉ đáp ứng nhu cầu thực tiễn trong đào tạo âm nhạc mà còn tạo nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo về phương pháp giảng dạy nhạc cụ.

Qua thực nghiệm đã chứng minh rằng các phương pháp đề xuất không chỉ giúp cải thiện rõ rệt khả năng kỹ thuật của HS mà còn nâng cao sự tự tin và khả năng biểu diễn. Những kết quả này cho thấy việc áp dụng các PPGD và PPHT Gam, các bài tập kỹ thuật có hệ thống và khoa học là cần thiết để giúp HS hệ TC đạt được những tiến bộ tích cực và bền vững.

Nghiên cứu này không chỉ đóng góp vào việc khắc phục các hạn chế trong quá trình dạy và học kỹ thuật của HS ngành Flute mà còn là nền tảng và cơ sở lý thuyết cho những nghiên cứu chuyên sâu trong tương lai. Những phương án và giải pháp được đề xuất trong nghiên cứu này sẽ mang lại giá trị quan trọng cho kho tư liệu tham khảo và nghiên cứu về PPGD và PPHT nhằm rèn luyện kỹ năng Flute tại HVANQGVN. Đồng thời, luận văn cũng sẽ tạo ra một cơ sở vững chắc để cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập trong các CTĐT âm nhạc ở trình độ TC và các cấp học cao hơn.

KHUYẾN NGHỊ

Trong bối cảnh hướng tới mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo chuyên ngành Flute chính quy, CTGD tại HVANQGVN đang cần thêm một số sự tinh chỉnh phù hợp. Những thách thức và khó khăn này đã được tôi phân tích chi tiết trong nghiên cứu của mình. Với mong muốn đóng góp vào việc cải thiện chất lượng giảng dạy kỹ thuật flute cho chương trình TC 7 năm, làm tiền đề cho các bậc học cao hơn, chúng tôi đưa ra một số khuyến nghị sau:

Việc đào tạo chuyên ngành Flute cần được quan tâm sâu sắc ngay từ bậc TC. Việc thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế trong CTGD hiện tại, đặc biệt là trong kỹ thuật căn bản như Gam và các bài tập kỹ thuật, là điều cần thiết. Đồng thời, cần có các giải pháp kịp thời và hiệu quả để cải thiện chất lượng đào tạo nhằm đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của chuyên ngành.

GV chuyên ngành Flute nên tích cực đưa ra các PPGD và PPHT sáng tạo để cải thiện chất lượng giảng dạy và học tập. Những phương pháp này phải đảm bảo hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng và kỹ thuật cần thiết cho HS, từ đó tạo ra nền tảng vững chắc cho các cấp độ học tập cao hơn.

Các mục tiêu và nhiệm vụ học tập của HS cần được các em chủ động làm rõ. Tinh thần tự giác trong việc tìm hiểu, nghiên cứu và trao đổi với GV về những khó khăn gặp phải trong quá trình học là yếu tố quan trọng để HS nhanh chóng có được sự hỗ trợ phù hợp và hiệu quả.

Cuối cùng, nhà trường và khoa Kèn-Gõ Giao hưởng cần thúc đẩy hơn nữa công tác NCKH và biên soạn các giáo trình phù hợp với những thay đổi trong yêu cầu giảng dạy. Các tài liệu và giáo trình giảng dạy kỹ thuật cần được cập nhật và điều chỉnh nhằm đáp ứng các mục tiêu mới, giúp HS có được sự chuẩn bị tốt nhất cho con đường âm nhạc chuyên nghiệp.